रतन नवल टाटा यांचा जन्म २८ डिसेंबर, १९३७ मृत्यू – ९ ऑक्टोबर, २०२४ रोजी झाला. हे एक भारतीय उद्योगपती आणि टाटा सन्सचे माजी अध्यक्ष होते.१९३७ मध्ये जन्मलेले Ratan Tata हे टाटा कुटुंबातील वंशज आणि नवल टाटा यांचे पुत्र आहेत, ज्यांचा जन्म सुरत येथे झालेल्या आणि ज्यांना नंतर टाटा समूहाचे संस्थापक जमशेटजी टाटा रतनजी टाटा यांन दत्तक घेतले होते.
1948 मध्ये, टाटा 10 वर्षांचे असताना, त्यांचे आई-वडील विभक्त झाले तेव्हा, आणि त्यानंतर त्यांचे संगोपन केले आणि रतनजी टाटा यांच्या आजी आणि विधवा नवजबाई टाटा यांनी Ratan Tata ना दत्तक घेतले.टाटांची पहिली भाषा गुजराती आहे.
Ratan Tata यांचे शिक्षण
मुंबईच्या कॅम्पियन स्कूलमध्ये त्यांनी आठवीपर्यंत शिक्षण घेतले.
- त्यानंतर, त्यांनी मुंबईतील कॅथेड्रल आणि जॉन कॉनन स्कूल, शिमला येथील बिशप कॉटन स्कूलमध्ये शिक्षण घेतले.
- त्यांनी १९५५ मध्ये न्यू यॉर्क येथील रिव्हरडेल कंट्री स्कूलमध्ये पदवी पर्यंतचे शिक्षण पूर्ण केले
- पदवी घेतल्यानंतर, ते कॉर्नेल युनिव्हर्सिटी कॉलेज ऑफ आर्किटेक्चर आणि हार्वर्ड बिझनेस स्कूलचे व्यवस्थापन कार्यक्रमाचे माजी विद्यार्थी आहेत जेथे त्यांनी १९७५ मध्ये शिक्षण पूर्ण केले.
- कॉर्नेलमध्ये असताना, Ratan Tataअल्फा सिग्मा फी फ्रेटरनिटीचे सदस्य बनले.
- २००८ मध्ये,Ratan Tata कॉर्नेलला $50 दशलक्ष भेट दिली, जे विद्यापीठाच्या इतिहासातील सर्वात मोठे आंतरराष्ट्रीय देणगीदार बनले.
- १९६१ मध्ये Ratan Tata स्टीलच्या शॉप फ्लोअरवर काम करायचे आणि १९९१ मध्ये जेआरडी टाटा यांच्या निवृत्तीनंतर ते त्यांचे उत्तराधिकारी होते.
- त्यांनी टाटा टी मिळवून टेटली विकत घेतली, टाटा मोटर्स घेऊन जग्वार लँड रोव्हर विकत घेतली आणि टाटा स्टील घेऊन कोरस कंपनीचे अधिग्रहण केले.
- १९९० ते २०१२ या काळात ते टाटा समूहाचे अध्यक्ष होते आणि ऑक्टोबर २०१६ ते फेब्रुवारी २०१७ या कालावधीत ते समूहाचे अंतरिम अध्यक्ष होते,
Ratan Tata यांना मिळालेले पुरस्कार:
- Ratan Tata यांना २००० मध्ये पद्मभूषण आणि २००८ मध्ये पद्मविभूषण, भारत सरकारचा तिसरा आणि दुसरा सर्वोच्च नागरी सन्मान प्रदान करण्यात आला.
- Ratan Tata यांना २००६ मध्ये महाराष्ट्रातील सार्वजनिक प्रशासनातील त्यांच्या कामासाठी ‘ महाराष्ट्र भूषण ‘ .
- आसाममध्ये कर्करोगाच्या उपचारात योगदान दिल्याबद्दल २०२१ मध्ये ‘ आसाम वैभव ‘ असे विविध राज्य नागरी सन्मानही मिळाले आहेत.
- २००५मध्ये आंतरराष्ट्रीय विशिष्ट कामगिरी पुरस्कार,
- परोपकाराचे कार्नेगी पदक आंतरराष्ट्रीय शांततेसाठी कार्नेगी एंडोमेंट,सन्माननीय नागरिक पुरस्कार सिंगापूर सरकार,
- २००७ साली मानद फेलोशिपलंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स अँड पॉलिटिकल सायन्स,
- अभियांत्रिकीमध्ये आजीवन योगदान पुरस्कार (२००८)भारतीय राष्ट्रीय अभियांत्रिकी अकादमी,
- २०१०मध्ये कायद्याचे मानद डॉक्टर युनिव्हर्सिटी ऑफ केंब्रिज, हॅड्रियन पुरस्कार जागतिक स्मारक निधी,
- ओस्लो बिझनेस फॉर पीस अवॉर्ड पीस फाउंडेशनसाठी व्यवसाय,शांतता पुरस्कारासाठी व्यवसाय पीस फाउंडेशनसाठी व्यवसाय ,वर्षातील व्यावसायिक नेता आशियाई पुरस्कार, जीवनगौरव पुरस्कार,रॉकफेलर फाउंडेशन,२०१३ त परदेशी सहकारी
- सयाजी रत्न पुरस्कार बडोदा मॅनेजमेंट असोसिएशन,२०२२ मध्ये साहित्याचे मानद डॉक्टर HSNC विद्यापीठ,
- २०२३ ऑर्डर ऑफ ऑस्ट्रेलियाचे मानद अधिकारी (AO)राजा चार्ल्स तिसरा,
- महाराष्ट्र शासनाच्या वतीनं महाराष्ट्र भूषणच्या धर्तीवर गेल्या वर्षीपासून ‘उद्योगरत्न पुरस्कार’ देण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. उद्योगक्षेत्रातील योगदानासाठी आता ‘उद्योगरत्न पुरस्कार’ देण्यात येत आहे.
- महाराष्ट्र शासनाचा हा पहिला उद्योगरत्न पुरस्कार Ratan Tata ना देण्यात आला होता. राज्य शासनाने या पुरस्काराचे नाव बदलवून उद्योगरत्न रतन टाटा असं ठेवण्याचा निर्णय घेतला आहे.
- त्यांना ६५ पेक्षाही जास्त पुरस्कार मिळाले आहेत.
विशेष माहिती:
- Ratan Tata नी त्यांच्या उभ्या आयुष्यात 9000 कोटी रुपये दान म्हणून दिले आहेत. आरोग्य, शिक्षण, ग्राम विकास आणि सामाजिक कामांसाठी त्यांनी हा पैसा दिला. हार्वर्ड विद्यापिठातील हॉलचं बांधकाम, क्रोनिल विद्यापिठामध्ये भारतीयांसाठी स्कॉलरशीप, कार्निजीन मेलॉन विद्यापिठामध्ये शिक्षणासाठी देणगीही Ratan Tata नी दिली आहे.
- Ratan Tata ची एकूण संपत्ती 3 हजार 800 कोटी रुपये इतकी आहे. मात्र त्यांच्या संपत्तीपैकी बरीचशी संपत्ती त्यांनी चॅरेटेबल ट्रस्टला दान केली आहे.
- कुलाब्यामध्ये असलेला त्यांचा वंश परंपरागत चालत आलेला सी-फेसिंग बंगला ही आहे. या बंगल्याची किंमत 150 कोटी रुपये असावी.
- अनेक स्टार्टअपमध्ये गुंतवणूक केलेली. यामध्ये ओला आणि पेटीएमसारख्या कंपन्यांच्या समावेश आहे.
- रतन टाटांकडे नॅनो, इंडिका, नेक्सॉन यासारख्या सामान्य कार होत्या. तसेच मर्सिडीज बेन्झ एसएल500, लॅण्ड रोव्हर फ्रिलॅण्डर, कार्डिलीक एक्सएलआर, शेव्हर्लेट क्रोव्हेर्ट यासारख्या महागड्या कार्सही होत्या.
- कोरोना काळात रतन टाटांनी टाटा समूह 1500 कोटी रुपये मदतनिधी म्हणून देईल असं जाहीर केली होती परंतु त्यांनी 2500 कोटी खर्च केले.
- टाटा सन्समधील शेअर्समधून टाटा सन्सच्या नफ्यामधील 66 टक्के रक्कम दान म्हणून दिली जाईल अशी व्यवस्था केलेली. शिक्षण, ग्रामीण भागातील व्यवस्था, आरोग्य यासारख्या क्षेत्रांमध्ये त्यांनी भरपूर दान केलं.
Ratan Tata यांचे अंत्यसंस्कार:
वय-संबंधित समस्यांमुळे आणि रक्तदाब नियंत्रित करण्यासाठी दाखल करण्यात आले.भारतातील सर्वात प्रिय उद्योगपतींपैकी एक असलेले नम्रता आणि दूरदर्शी नेतृत्वासाठी ओळखले जाणारे, रतन टाटा यांचे वयाच्या ८६ व्या वर्षी ९ ऑक्टोबर रोजी संध्याकाळी निधन झाले. महाराष्ट्र सरकारने जाहीर केले की रतन टाटा यांचे राष्ट्रासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान दर्शवून त्यांच्यावर शासकीय इतमामात अंत्यसंस्कार केले जातील.
पारशी लोक हिंदू आणि मुस्लिमांप्रमाणे त्यांच्या प्रियजनांवर अंत्यसंस्कार किंवा दफन करत नाहीत आणि ते मानवी शरीराला निसर्गाची देणगी मानतात, ज्याला परत करणे आवश्यक आहे.
महाराष्ट्र सरकारकडून त्यांच्यावर शासकीय इतमामात अंत्यसंस्कार करण्यात येणार असून ते पारशी असल्याने त्यांचे अंत्यसंस्कार पारशी पद्धतीने अंत्यसंस्कारसमाजाच्या विधीनुसार केले जातील.त्यांचे पार्थिव दक्षिण मुंबईतील नरिमन पॉइंट येथील नॅशनल सेंटर फॉर परफॉर्मिंग आर्ट्स थे अंत्यसंस्कार होण्यापूर्वी लोकांना श्रद्धांजली वाहण्यासाठी ठेवण्यात आली आहे.
झोरोस्ट्रियन विश्वासांनुसार, अंत्यसंस्कार किंवा दफन केल्याने निसर्गातील घटक – पाणी, वायू आणि अग्नि दूषित होईल.
‘दखमा’ म्हणजे काय?
शरीर ‘दखमा’ वर ठेवलेले असते, जिथे ते घटक आणि स्कॅव्हेंजर पक्षी, विशेषत: गिधाडांच्या संपर्कात येते.’दोख्मेनाशिनी’ या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या या प्रथेमुळे अग्नी, पृथ्वी आणि पाणी या पवित्र घटकांना प्रदूषित न करता शरीर निसर्गात परत येईल याची खात्री होते. गिधाडे मांस खातात, आणि हाडे शेवटी टॉवरच्या मध्यवर्ती विहिरीत पडतात, जिथे ते आणखी कुजतात.
‘दखमा’ पद्धत व्यवहार्य नसल्यास, मृतदेह विद्युत स्मशानभूमीत नेण्यात येईल. येथे, पृथ्वी, अग्नी किंवा पाणी दूषित न करण्याच्या झोरास्ट्रियन तत्त्वांचा आदर करणाऱ्या पद्धतीने शरीरावर अंत्यसंस्कार केले जातात.
रतन टाटा यांच्यावर शासकीय इतमामात अंत्यसंस्कार
योगदान
टाटा हे भारतातील सर्वात मोठ्या संस्थांपैकी एक असलेल्या Tata Trusts चे प्रमुख होते, , ट्रस्टने शिष्यवृत्ती प्रदान केली आणि शाश्वत जीवन प्रकल्पांना निधी दिला, ज्यामुळे संपूर्ण भारतातील असंख्य विद्यार्थ्यांना फायदा झाला.
2014 मध्ये इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्सच्या सेंटर फॉर न्यूरोसायन्सला 750 दशलक्ष रुपयांचे अनुदान देण्यात आले आहे. अल्झायमर रोगाच्या कारणांचा शोध घेणे आणि लवकर निदान आणि उपचार वाढवणे हेहा त्यामागचा उद्देश होता.
टाटा आणि आयव्ही लीगचे
कॉर्नेल विद्यापीठात $28 दशलक्ष टाटा शिष्यवृत्ती निधीची स्थापना समाविष्ट आहे, ज्याचा उद्देश भारतातील हुशार पदवीधर विद्यार्थ्यांना आर्थिक मदत प्रदान करणे आहे. तसेच टाटा यांनी एक कार्यकारी केंद्र स्थापन करण्यासाठी हार्वर्ड बिझनेस स्कूलला $50 दशलक्ष योगदान दिले.
वंचित विद्यार्थ्यांसाठी शिष्यवृत्ती , शैक्षणिक समता वाढवण्यासाठी टाटा विविध उपक्रमांमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहेत. जेव्हा उच्च शिक्षणासाठी जेएन टाटा एंडॉवमेंटची स्थापना करण्यात आली होती, जी भारतीय विद्यार्थ्यांना कर्ज शिष्यवृत्ती देण्यात येते. . टाटा शिक्षणाच्या नवसारी, गुजरातमधील बाई नवजबाई टाटा गर्ल्स स्कूलचा समावेश आहे, ही भारतातील मुलींसाठीची पहिली संस्था आहे, ज्याची स्थापना १६० वर्षांपूर्वी झाली आहे.
इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी, बॉम्बे यांच्याशी सहयोग करून, टाटा समूहाने 2014 मध्ये टाटा सेंटर फॉर टेक्नॉलॉजी अँड डिझाइन (TCTD) ची स्थापना केली, अभियांत्रिकी समाधाने तयार करण्यासाठी केली गेली.
महिला सक्षमीकरणासाठी ग्रामीण भागातील महिलांसाठी आरोग्य, शिक्षण आणि आर्थिक संधी सुधारण्याच्या उद्देशाने अनेक कार्यक्रमांना पाठिंबा दिला.
मुंबई येथे जे उद्योग भवन बनत आहे,त्यालाही रतन टाटा यांचे नाव देण्यात येणार आहे. नवीन उद्योग भवन हे 700 कोटींचे होत आहे, याला नाव देऊन एक प्रकारे शासकीय श्रद्धांजली वाहण्यात आली आहे
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी त्यांच्या निधनावर शोक व्यक्त केला आणि त्यांना “दूरदर्शी व्यावसायिक नेता, दयाळू आत्मा आणि एक विलक्षण माणूस” असे संबोधले.
“मला शालेय जीवनापासून वाटायचे की रतन टाटा याना भेटावं, : उदय सामंत