यावर्षीचा Nobal prizeपरीस पुरस्कार स्टॉकहोममधील कॅरोलिंस्का इन्स्टिट्यूटमध्ये नोबेल असेंब्लीने जाहीर केल्यानुसार व्हिक्टर ॲम्ब्रोस आणि गॅरी रुवकुन यांना वैद्यकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक देण्यात आला आहे. .व्हिक्टर ॲम्ब्रोस आणि गॅरी रुवकुन यांना miRNA शोधासाठी 2024 चे वैद्यकशास्त्रातील Nobal prize पारितोषिक देण्यात आले. तसेच त्यांना व्हिक्टर ॲम्ब्रोस आणि गॅरी रुवकुन यांना मायक्रोआरएनएचा शोध आणि पोस्ट-ट्रान्सक्रिप्शनल जीन रेग्युलेशनमधील भूमिकेसाठी 2024 चे फिजिओलॉजी किंवा मेडिसिनमधील Nobal Prize देण्यात आले आहे.
कॅरोलिंस्का इन्स्टिट्यूटमधील 50 प्राध्यापकांचा समावेश असलेल्या नोबेल असेंब्लीद्वारे दरवर्षी वैद्यकीय क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान देणाऱ्या शास्त्रज्ञांना सन्मानित करून हा प्रतिष्ठित पुरस्कार दिला जातो.
व्हिक्टर ॲम्ब्रोस आणि गॅरी रुवकुन यांना मायक्रोआरएनए शोधल्याबद्दल प्रदान करण्यात आले आहे, त्यांनी मायक्रोआरएनए शोधले, लहान आरएनए रेणू जे जनुक नियमनात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. त्यांच्या शोधाने जनुक नियमनात एक नवीन संकल्पना सादर केली, जी आता मानवांसह बहुपेशीय जीवांसाठी महत्त्वपूर्ण आहे. मानवी जीनोममध्ये हजाराहून अधिक मायक्रोआरएनए असतात, जे विकास आणि कार्यासाठी आवश्यक असतात.
एक लहान रेणू जी जनुकांच्या क्रियाकलापांचे नियमन करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते. आपल्या गुणसूत्रातील माहिती आपल्या सर्व पेशींसाठी सूचना पुस्तिका प्रमाणे कार्य करते. प्रत्येक पेशीमध्ये समान जनुके असतात, परंतु स्नायू आणि मज्जातंतू पेशींसारख्या भिन्न पेशी प्रकारांमध्ये अद्वितीय वैशिष्ट्ये असतात. हे जनुक नियमनाद्वारे घडते, जेथे प्रत्येक पेशी केवळ आवश्यक जीन्स सक्रिय करते.
Nobal Prize थोडी माहिती:
नोबेल पारितोषिक हा जगातील अत्यंत प्रतिष्ठेचा पुरस्कार आहे. रसायनशास्त्र, भौतिकशास्त्र, साहित्य, जागतिक शांतता, वैद्यकशास्त्र किंवा जीवशास्त्र आणि अर्थशास्त्र या पाच क्षेत्रांतील अतुलनीय कामगिरीसाठी किंवा संशोधनासाठी प्रतिवर्षी हा पुरस्कार दिला जातो. नोबेल पारितोषिक हा भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र या क्षेत्रातील “मानवजातला सर्वात मोठा फायदा” देणाऱ्या वार्षिक आंतरराष्ट्रीय पुरस्कारांचा संच आहे. शरीरविज्ञान किंवा औषध, साहित्य, शांतता आणि आर्थिक विज्ञान अल्फ्रेड नोबेलच्या शेवटच्या इच्छेने स्थापन झालेले.डायनामाईटचा शोध लावणारे शास्त्रज्ञ नोबेल यांच्या स्मरणार्थ नोबेल पुरस्कारांची घोषणा करण्यात येते. विजेत्यांना त्यांचे पुरस्कार 10 डिसेंबर रोजी नोबेलच्या पुण्यतिथीच्या दिवशी मिळतात .
प्रत्येक नोबेल पारितोषिकात सुवर्ण पदक, प्रशस्तिपत्र असलेला डिप्लोमा आणि काही रक्कम असते, ज्याची रक्कम नोबेल फाउंडेशनच्या उत्पन्नावर अवलंबून असते. नोबेल पारितोषिक एकतर पूर्णपणे एका व्यक्तीला दिले जाते, दोन व्यक्तींमध्ये समान रीतीने विभागले जाते किंवा तीन व्यक्तींनी सामायिक केले जाते.
Nobal Prize पुरस्कार कोण ठरवतो?
साहित्यातील नोबेल पारितोषिक विजेत्यांच्या निवडीसाठी स्वीडिश अकादमी जबाबदार आहे आणि तिचे 18 सदस्य आहेत. साहित्यासाठी नोबेल समिती ही एक कार्यरत संस्था आहे जी नामांकनांचे मूल्यांकन करते आणि स्वीडिश अकादमीकडे आपल्या शिफारसी सादर करते आणि त्यात चार ते पाच सदस्य असतात.
स्वीडिश वैज्ञानिक नोबेलने आपल्या मृत्युपत्रात या पुरस्कारांची तरतूद केली होती.या मृत्युपत्रानुसार त्याने कमावलेल्या अमाप संपत्तीचा मोठा हिस्सा (३.१ कोटी स्वीडिश क्रोनार) नोबेल निधीसाठी ठेवलेला होता. हा निधी सुरक्षित ठेवींमध्ये गुंतवून मिळणाऱ्या उत्पन्नाच्या ६० ते ७० टक्के रकमेचे पाच सारखे भाग करून प्रत्येक क्षेत्रातील पारितोषिकासाठी देण्याचे आल्फ्रेडने आपल्या मृत्युपत्रात सुचविले होते. त्याच्या मृत्यूनंतर पाच वर्षांनी इ.स. १९०१ मध्ये पहिल्यांदा हा पुरस्कार देण्यात आला.दरवर्षी १० डिसेंबर रोजी हा पुरस्कार दिला जातो.१९४० ते १९४२ पर्यंत दुसऱ्या महायुद्धामुळे हा पुरस्कार खंडित करण्यात आला होता.
१९०१ मध्ये पहिल्यांदा हा पुरस्कार देण्यात आला. दरवर्षी १० डिसेंबर रोजी हा पुरस्कार दिला जातो. १९४० ते १९४२ पर्यंत दुसऱ्या महायुद्धामुळे हा पुरस्कार खंडित करण्यात आला होता. डिसेंबर २०२०्पर्यंत यंत एकूण ९२९ व्यक्तींना आणि २५ संस्थांना एकूण ९५४ नोबेल पारितोषिके देण्यात आली आहेत.
Nobal कालावधी
या वर्षी ७ ऑक्टोबर ते १४ ऑक्टोबर या कालावधीत विज्ञान, अर्थशास्त्र, साहित्य आणि शांतता यांसारख्या क्षेत्रात उत्तम कार्य करणाऱ्या लोकांना नोबेल पारितोषिक प्रदान केले जाणार आहे. हे पुरस्कार स्टॉकहोम, स्वीडन येथे दिले जात आहेत.
Nobal Prize
दरवर्षी 11 दशलक्ष स्वीडिश क्रोनर म्हणजेच अंदाजे 8.90 कोटी रुपयांचे नोबेल पारितोषिक देण्यात येतात.
भौतिकी, रसायनशास्त्र व अर्थशास्त्र यांतील पारितोषिके देण्याचा अधिकार द रॉयल स्वीडिश ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेसकडे,
वैद्यकशास्त्राचे पारितोषिक देण्याचा अधिकार द रॉयल कॅरोलिन मेडिको-सर्जिकल इन्स्टिट्यूटकडे,
साहित्याचे पारितोषिक देण्याचा अधिकार द स्वीडिश ॲकॅडमी आणि
शांततेसाठी देण्यात येणाऱ्या नॉर्वेच्या संसदेने (स्टोर्टिंग) नेमलेली द नॉर्वेजियन नोबेल कमिटी या चार संस्थांकडे ही पारितोषिके देण्याचे अधिकार आहेत.
वैद्यकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक Nobal Prize गेल्या वर्षी कोणाला मिळाले?
गेल्या वर्षीचा , हा पुरस्कार हंगेरियन-अमेरिकन कॅटालिन कारिको आणि अमेरिकन ड्रू वेसमन यांना कोविड-19 विरुद्ध mRNA लस विकसित करण्यास सक्षम केले, ज्याने साथीच्या रोगाचा सामना करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.
नोबेल पारितोषिक घोषणेचे वेळापत्रक
इतर नोबेल पारितोषिकांच्या घोषणा आठवडाभर सुरू राहतील, मंगळवारी भौतिकशास्त्राचे पारितोषिक भारतीय वेळेनुसार दुपारी ३:१५ वाजता, रसायनशास्त्र बुधवारी दुपारी ३:१५ वाजता, साहित्य गुरुवारी दुपारी ४:३० वाजता, शांतता पुरस्कार शुक्रवारी दुपारी २:३० वाजता, आणि अर्थशास्त्र पुरस्कार 14 ऑक्टोबर रोजी दुपारी 3:15 वाजता.
भारतीय नोबेल पुरस्कार विजेते यादी
१९१३ | रवींद्रनाथ टागोर | संवेदनशील, सुंदर श्लोकामुळे, ज्यात कुशलतेने त्यांनी स्वतःच्या इंग्रजी शब्दांत व्यक्त केले आहे, हा पश्चिमेकडील साहित्याचा एक भाग आहे.” | साहित्य |
१९३० | सी. व्ही. रमण | “प्रकाशाचे विकिरण” त्याच्या कार्यासाठी आणि त्याच्या नावावर परिणाम शोधण्यासाठी. | भौतिकशास्त्र |
१९७९ | मदर तेरेसा | श्रद्धेने मानवतेच्या दुःखासाठी मदत करण्याच्या कार्याची ओळख” | शांतता |
१९९८ | अमर्त्य सेन | “कल्याणकारी अर्थशास्त्राच्या योगदानाबद्दल.” | आर्थिक विज्ञान |
2014 | कैलाश सत्यार्थी | “मुलांवर आणि तरुणांच्या दडपशाहीविरूद्धच्या संघर्षासाठी आणि सर्व मुलांच्या शिक्षणाच्या अधिकारासाठी.” | शांतता |
2007 | राजेंद्र के. पचौरी, (आयपीसीसीच्या वतीने अध्यक्ष म्हणून) | “मानवनिर्मित हवामान बदलाविषयी अधिक ज्ञान निर्माण करण्यासाठी आणि त्या प्रसारित करण्याच्या प्रयत्नांसाठी, आणि अशा बदलाचा प्रतिकार करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या उपायांसाठी पाया घालणे.” | शांतता |
नोबेल पुरस्कार विजेते भारतीय नागरिक म्हणून जन्माला आले होते पण जेव्हा त्यांना बक्षीस देण्यात आले तेव्हा दुसऱ्या देशाचे नागरिक होते.
नोबेल पारितोषिक मिळालेल्या प्रमुख भारतीय व्यक्तींमध्ये अभिजित बॅनर्जी,, व्यंकटरमण रामकृष्णन, व्हीएस नायपॉल, अमर्त्य सेन, सुब्रमण्यन चंद्रशेखर , हर गोविंद खोराना, यांचा समावेश आहे